Nếu bạn cảm thấy số tiền mình đang nắm giữ không giúp mình mua được nhiều đồ như trước đây, đó là do lạm phát. Lạm phát mô tả sự tăng giá dần dần làm sức mua của đồng tiền giảm dần theo thời gian.
Tác động của lạm phát có vẻ nhỏ trong ngắn hạn, nhưng trong suốt nhiều năm và nhiều thập kỷ, lạm phát có thể làm xói mòn đáng kể sức mua của khoản tiền tiết kiệm của bạn. Dưới đây là cách hiểu lạm phát và các bước bạn có thể thực hiện để bảo vệ giá trị đồng tiền của mình.
Lạm phát diễn ra như thế nào?
Lạm phát xảy ra khi giá cả tăng lên, làm giảm sức mua đồng tiền của bạn. Ví dụ, vào những năm 2005, bạn có thể mua một bịch kẹo dẻo với giá 1.000 đồng, nhưng hiện nay nếu muốn mua cùng một bịch kẹo dẻo đó bạn phải trả từ 5.000 đồng đến 10.000 đồng.
Tuy nhiên, đừng nghĩ đến lạm phát chỉ là việc tăng giá của một mặt hàng hay dịch vụ nào đó. Lạm phát đề cập đến sự gia tăng rộng rãi về giá cả trong một lĩnh vực hoặc một ngành, chẳng hạn như kinh doanh ô tô hoặc bất động sản, và cuối cùng là toàn bộ nền kinh tế của một quốc gia.
Các thước đo chính về lạm phát là Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) và Chỉ số giá sản xuất (PPI).
Mặc dù bạn có thể bực bội khi nghĩ đến việc đồng tiền của bạn bị mất giá, nhưng hầu hết các nhà kinh tế học coi một lượng lạm phát nhỏ là dấu hiệu của một nền kinh tế lành mạnh. Tỷ lệ lạm phát vừa phải khuyến khích bạn chi tiêu hoặc đầu tư tiền của mình ngay hôm nay, thay vì nhét nó dưới nệm và xem giá trị của nó giảm dần.
Tuy nhiên, lạm phát có thể trở thành sức mạnh hủy diệt trong một nền kinh tế, khi nó vượt ra ngoài tầm kiểm soát và tăng mạnh. Lạm phát không được kiểm soát có thể lật đổ nền kinh tế của một quốc gia, như vào năm 2018 khi tỷ lệ lạm phát của Venezuela đạt hơn 1.000.000% một tháng, khiến nền kinh tế sụp đổ và buộc vô số công dân phải rời khỏi đất nước.
Giảm phát là gì?
Khi giá cả giảm trong một khu vực của nền kinh tế hoặc trong toàn bộ nền kinh tế, nó được gọi là giảm phát. Mặc dù có vẻ tốt khi bạn có thể mua nhiều hơn với số tiền ít hơn vào ngày mai, nhưng các nhà kinh tế cảnh báo rằng giảm phát có thể còn nguy hiểm đối với một nền kinh tế hơn là lạm phát không được kiểm soát.
Khi giảm phát diễn ra, người tiêu dùng trì hoãn việc mua hàng ở hiện tại vì họ chờ giá giảm hơn nữa trong tương lai. Nếu không được kiểm soát, giảm phát có thể làm giảm hoặc đóng băng sự tăng trưởng kinh tế, từ đó làm giảm tiền lương và làm tê liệt nền kinh tế.
Lạm phát cực đoan: Siêu lạm phát & Lạm phát kèm suy thoái
Khi lạm phát không được kiểm soát, nó thường được gọi là siêu lạm phát hoặc lạm phát kèm suy thoái. Các thuật ngữ này mô tả lạm phát ngoài tầm kiểm soát làm tê liệt sức mua của người tiêu dùng và nền kinh tế.
Siêu lạm phát
Siêu lạm phát xảy ra khi lạm phát tăng nhanh và giá trị đồng tiền của quốc gia sụt giảm nhanh chóng. Các nhà kinh tế định nghĩa siêu lạm phát diễn ra khi giá cả tăng ít nhất 50% mỗi tháng. Mặc dù hiếm gặp, nhưng các trường hợp siêu lạm phát trong quá khứ đã diễn ra trong thời kỳ bất ổn dân sự, trong thời chiến hoặc khi các chế độ được tiếp quản, khiến tiền tệ trở nên vô giá trị.
Có lẽ ví dụ nổi tiếng nhất về siêu lạm phát là ở Weimar Đức, vào đầu những năm 1920. Giá cả tăng hàng chục nghìn phần trăm mỗi tháng, gây thiệt hại rất nặng nề cho nền kinh tế Đức.
Lạm phát kèm suy thoái
Lạm phát kèm suy thoái xảy ra khi lạm phát vẫn ở mức cao, nhưng nền kinh tế của một quốc gia không phát triển và tỷ lệ thất nghiệp đang gia tăng. Thông thường, khi tỷ lệ thất nghiệp gia tăng, nhu cầu tiêu dùng giảm xuống do mọi người theo dõi chi tiêu chặt chẽ hơn. Nhu cầu giảm này làm giảm giá, giúp điều chỉnh lại sức mua của bạn.
Tuy nhiên, khi lạm phát đình trệ xảy ra, giá cả vẫn cao ngay cả khi chi tiêu của người tiêu dùng giảm, khiến việc mua cùng một loại hàng hóa ngày càng trở nên đắt đỏ. Hoa Kỳ đã trải qua tình trạng lạm phát kèm suy thoái từ giữa đến cuối những năm 1970, do giá dầu cao từ các lệnh cấm vận dầu mỏ của OPEC đã đẩy lạm phát lên cao hơn ngay cả khi suy thoái làm giảm GDP và tỷ lệ thất nghiệp gia tăng.
Nguyên nhân gây ra lạm phát
Giá cả tăng dần kèm theo lạm phát có thể do hai nguyên nhân chính: lạm phát do cầu kéo và lạm phát do chi phí đẩy. Cả hai đều thuộc về các nguyên tắc kinh tế cơ bản của cung và cầu.
Lạm phát do cầu kéo
Lạm phát do cầu kéo là khi nhu cầu về hàng hóa hoặc dịch vụ tăng lên nhưng cung không đổi, kéo giá cả đi lên. Lạm phát do cầu kéo có thể xảy ra theo một số cách. Trong một nền kinh tế lành mạnh, người dân và các công ty ngày càng kiếm được nhiều tiền hơn. Sức mua ngày càng tăng này cho phép người tiêu dùng mua nhiều hơn mức họ có thể mua trước đây, làm tăng cạnh tranh đối với hàng hóa hiện có và tăng giá trong khi các công ty cố gắng tăng cường sản xuất. Ở quy mô nhỏ hơn, lạm phát do cầu kéo có thể xảy ra do sự phổ biến đột ngột của một số sản phẩm nhất định.
Ví dụ, khi đại dịch Covid – 19 xuất hiện, nhu cầu mua khẩu trang và nước rửa tay gia tăng nhanh chóng khiến giá của các mặt hàng này tăng gấp đôi, có nơi bán khẩu trang đắt gấp năm lần nhưng vẫn có người mua.
Lạm phát do chi phí đẩy
Lạm phát do chi phí đẩy là khi nguồn cung hàng hóa hoặc dịch vụ bị hạn chế theo một cách nào đó nhưng cầu vẫn giữ nguyên, từ đó đẩy giá cả lên cao. Khi một số sự kiện khách quan xảy ra như thiên tai cản trở khả năng sản xuất đủ hàng hóa của các công ty thì họ sẽ tăng giá, dẫn đến lạm phát.
Ví dụ, hãy nghĩ về giá dầu. Bạn – và hầu hết mọi người khác – cần một lượng xăng nhất định để cung cấp nhiên liệu cho xe. Khi các hiệp ước quốc tế hoặc thảm họa làm giảm đáng kể nguồn cung dầu, giá xăng sẽ tăng do nhu cầu vẫn tương đối ổn định ngay cả khi nguồn cung thu hẹp.
Đo lường lạm phát
Chỉ số giá tiêu dùng (CPI)
Chỉ số CPI sử dụng phương pháp tiếp cận “rổ hàng hóa”, có nghĩa là nó theo dõi những thay đổi trong chi phí của tám loại chính mà mọi người chi tiền: thực phẩm và đồ uống, nhà ở, quần áo, giao thông, giáo dục và truyền thông, giải trí, chăm sóc y tế và các hàng hóa và dịch vụ khác.
Chỉ số CPI đặc biệt quan trọng vì nó được sử dụng để tính toán cho các khoản tăng lương hàng năm của nhiều công ty. Nó cũng được sử dụng để điều chỉnh tỷ giá trên một số chứng khoán được bảo vệ bởi lạm phát.
Chỉ số giá sản xuất (PPI)
Chỉ số giá sản xuất theo dõi những thay đổi về giá mà các công ty nhận được đối với hàng hóa và dịch vụ mà họ bán hàng tháng. Chi phí có thể tăng khi các nhà sản xuất phải đối mặt với việc tăng thuế quan, giá dầu và khí đốt cao hơn để vận chuyển các mặt hàng của họ hoặc các vấn đề khác, chẳng hạn như tác động của đại dịch kéo dài hoặc những thay đổi về môi trường như gia tăng bão, cháy rừng hoặc lũ lụt.
PPI đóng một vai trò quan trọng trong các hợp đồng kinh doanh với nước ngoài. Các doanh nghiệp ký hợp đồng dài hạn với các nhà cung cấp nước ngoài thường sử dụng PPI để tự động điều chỉnh tỷ lệ họ phải trả cho hàng hóa và dịch vụ thô theo thời gian.
Cách đầu tư để đánh bại lạm phát
Ngay cả một tỷ lệ lạm phát vừa phải cũng có nghĩa là tiền được giữ dưới dạng tiền mặt hoặc trong các tài khoản ngân hàng có lãi suất thấp sẽ mất sức mua theo thời gian. Bạn có thể đánh bại lạm phát và tăng sức mua bằng cách đầu tư tiền của mình vào một số tài sản nhất định.
Đầu tư cổ phiếu
Đầu tư vào thị trường chứng khoán là một cách để đánh bại lạm phát. Trong khi giá cổ phiếu riêng lẻ có thể giảm hoặc các công ty riêng lẻ có thể ngừng hoạt động kinh doanh và thị trường chứng khoán có thể giảm chỉ số trong một số thời kỳ nhất định, các chỉ số thị trường chứng khoán nói chung sẽ tăng trong thời gian dài và đánh bại lạm phát.
Đầu tư trái phiếu
Trái phiếu thường mang lại lợi nhuận thấp hơn cổ phiếu, nhưng chúng cũng có thể đánh bại lạm phát. Các nhà đầu tư không thích rủi ro hoặc những người sắp hoặc đã nghỉ hưu có thể tìm kiếm lợi nhuận ổn định hơn bằng việc đầu tư vào trái phiếu và quỹ trái phiếu để đánh bại lạm phát.
Đầu tư vàng
Nhiều nhà đầu tư coi vàng là biện pháp phòng ngừa lạm phát cuối cùng, mặc dù cuộc tranh luận về đề xuất này còn lâu mới được giải quyết. Ví dụ, từ tháng 4 năm 1968 đến tháng 6 năm 2020, vàng tăng giá trị trung bình 7,6% một năm. Khi được điều chỉnh theo lạm phát, lợi nhuận trung bình là 3,6%. Tuy nhiên, trong năm 2013 và 2015, giá trị của vàng lần lượt giảm 28% và 12%, cho thấy vàng còn xa mức an toàn ổn định mà một số người hình dung.
Đó là bởi vì giá vàng có thể biến động dữ dội theo thời gian và bị ảnh hưởng bởi chuyển động của tiền tệ toàn cầu, các lựa chọn chính sách tiền tệ của Fed và các ngân hàng trung ương khác, chưa kể đến cung và cầu thất thường.
Đầu tư vào vàng cũng đi kèm với những thách thức riêng. Nếu bạn mua vàng, bạn phải tìm một vị trí an toàn để cất giữ, điều này đi kèm với chi phí riêng. Nếu bạn bán vàng sau khi nắm giữ trong một năm hoặc hơn, vàng sẽ phải chịu thuế lãi về vốn dài hạn cao hơn so với cổ phiếu và trái phiếu.
Hãy tiếp tục theo dõi BlogAnChoi để có thêm thông tin hữu ích về tài chính.
