Sự hình thành của Liên minh Châu Âu (EU) đã mở đường cho một hệ thống tài chính đa quốc gia, thống nhất dưới một đơn vị tiền tệ duy nhất đó chính là đồng euro. Trong khi hầu hết các quốc gia thành viên EU đồng ý áp dụng đồng euro, một số ít, chẳng hạn như Đan Mạch và Thụy Điển (trong số những nước khác). Bài viết này thảo luận về lý do tại sao một số quốc gia EU không sử dụng đồng euro và những lợi thế nào mà điều này có thể mang lại cho nền kinh tế của họ.
Hiện có 27 quốc gia thuộc Liên minh Châu Âu và trong số này, 8 quốc gia không thuộc khu vực đồng euro – hệ thống tiền tệ thống nhất sử dụng đồng euro.Ngoài các thành viên này của khu vực đồng euro, các thành viên không thuộc EU sau đây cũng đã chấp nhận đồng euro làm đơn vị tiền tệ chính thức của họ: Andorra, Kosovo, Monaco, Montenegro, San Marino và Vatican City.
Đan Mạch được miễn trừ về mặt pháp lý trong việc áp dụng đồng euro. Tất cả các nước EU khác phải gia nhập khu vực đồng euro sau khi đáp ứng các tiêu chí nhất định. Tuy nhiên, các quốc gia có quyền từ chối việc đáp ứng các tiêu chí của khu vực đồng euro và do đó hoãn việc áp dụng đồng euro.
Các quốc gia EU rất đa dạng về văn hóa, khí hậu, dân số và kinh tế. Các quốc gia có những nhu cầu tài chính khác nhau và những thách thức cần giải quyết. Đồng tiền chung áp đặt một hệ thống chính sách tiền tệ trung ương được áp dụng thống nhất. Tuy nhiên, vấn đề là những gì tốt cho nền kinh tế của một quốc gia khu vực đồng euro này có thể là điều tồi tệ đối với một quốc gia khác. Hầu hết các quốc gia EU đã tránh khỏi khu vực đồng euro đều làm như vậy để duy trì sự độc lập về kinh tế. Dưới đây là những vấn đề mà nhiều quốc gia EU muốn giải quyết một cách độc lập.
Bài học rút ra chính
- Có 27 quốc gia trong Liên minh châu Âu, nhưng 8 trong số đó không thuộc khu vực đồng euro và do đó không sử dụng đồng euro.
- 8 quốc gia chọn sử dụng đồng tiền của mình như một cách để duy trì sự độc lập về tài chính đối với một số vấn đề chính.
- Những vấn đề đó bao gồm thiết lập chính sách tiền tệ, xử lý các vấn đề cụ thể của từng quốc gia, xử lý nợ quốc gia, điều tiết lạm phát và lựa chọn phá giá tiền tệ trong một số trường hợp nhất định.
Soạn thảo chính sách tiền tệ
Vì Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB) đặt ra các chính sách kinh tế và tiền tệ cho tất cả các quốc gia khu vực đồng euro, nên không có sự độc lập nào đối với một quốc gia trong việc đưa ra các chính sách phù hợp với điều kiện của mình.
Vương quốc Anh, một thành viên trước đây của EU, có thể đã tìm cách phục hồi sau cuộc khủng hoảng tài chính 2007-2008 bằng cách cắt giảm lãi suất trong nước bắt đầu từ tháng 10 năm 2008 và bắt đầu chương trình nới lỏng định lượng vào tháng 3 năm 2009. Ngược lại, Ngân hàng Trung ương châu Âu đợi đến năm 2015 mới bắt đầu chương trình nới lỏng định lượng (tạo tiền mua trái phiếu chính phủ để thúc đẩy nền kinh tế).
Xử lý các vấn đề cụ thể theo quốc gia
Mỗi nền kinh tế đều có những thách thức riêng. Ví dụ, Hy Lạp có độ nhạy cảm cao với sự thay đổi lãi suất, vì hầu hết các khoản thế chấp của nước này có lãi suất thay đổi thay vì cố định. Tuy nhiên, bị ràng buộc bởi các quy định của Ngân hàng Trung ương châu Âu, Hy Lạp không có quyền độc lập để điều hành lãi suất nhằm mang lại lợi ích nhiều nhất cho người dân và nền kinh tế của mình.
Bên cho vay cuối cùng (Lender of Last Resort)
Nền kinh tế của một quốc gia rất nhạy cảm với lợi suất trái phiếu kho bạc. Một lần nữa, các nước không sử dụng đồng euro lại có lợi thế ở đây. Họ có các ngân hàng trung ương độc lập của riêng họ, có thể hoạt động như người cho vay phương sách cuối cùng đối với các khoản nợ của đất nước. Trong trường hợp lợi suất trái phiếu tăng, các ngân hàng trung ương này bắt đầu mua trái phiếu và bằng cách đó, tăng tính thanh khoản trên thị trường.
Một đồng tiền chung mang lại lợi thế cho các quốc gia thành viên khu vực đồng euro, nhưng nó cũng có nghĩa là một hệ thống chính sách tiền tệ trung tâm được áp dụng trên diện rộng; chính sách thống nhất này có nghĩa là một cơ cấu kinh tế có thể được đưa ra phù hợp với quốc gia này, nhưng không hữu ích đối với quốc gia khác.
Các biện pháp kiểm soát lạm phát
Khi lạm phát gia tăng trong một nền kinh tế, một phản ứng hiệu quả là tăng lãi suất. Các quốc gia không thuộc đồng euro có thể thực hiện điều này thông qua chính sách tiền tệ của các cơ quan quản lý độc lập của họ. Các nước Eurozone không phải lúc nào cũng có lựa chọn đó. Ví dụ, sau cuộc khủng hoảng kinh tế, Ngân hàng Trung ương Châu Âu đã tăng lãi suất do lo ngại lạm phát cao ở Đức. Động thái này đã giúp Đức, nhưng các quốc gia khu vực đồng euro khác như Ý và Hy Lạp phải chịu mức lãi suất cao.
Sự mất giá tiền tệ
Các quốc gia có thể phải đối mặt với những thách thức kinh tế do chu kỳ lạm phát cao, lương cao, xuất khẩu giảm hoặc sản xuất công nghiệp giảm. Những tình huống như vậy có thể được xử lý hiệu quả bằng cách phá giá đồng tiền của quốc gia, điều này làm cho hàng xuất khẩu rẻ hơn và cạnh tranh hơn và khuyến khích đầu tư nước ngoài. Các quốc gia không sử dụng đồng euro có thể phá giá đồng tiền tương ứng của họ khi cần thiết. Tuy nhiên, khu vực đồng euro không thể thay đổi định giá đồng euro một cách độc lập nó ảnh hưởng đến 19 quốc gia khác và do Ngân hàng Trung ương Châu Âu kiểm soát.
Điểm mấu chốt
Các quốc gia khu vực đồng tiền chung châu Âu đầu tiên phát triển mạnh theo đồng euro. Đồng tiền chung mang lại cho nó khả năng loại bỏ biến động tỷ giá hối đoái (và các chi phí liên quan), dễ dàng tiếp cận thị trường châu Âu rộng lớn và thống nhất về tiền tệ cũng như minh bạch về giá cả.
Tuy nhiên, khi cuộc khủng hoảng tài chính 2007-2008 diễn ra, do không có sự độc lập về kinh tế dẫn đến các quốc gia này không thể thiết lập các chính sách tiền tệ để thúc đẩy sự phục hồi của chính họ một cách tốt nhất. Tương lai của đồng euro sẽ phụ thuộc vào cách các chính sách của EU phát triển để giải quyết những thách thức tiền tệ của các quốc gia riêng lẻ theo một chính sách tiền tệ duy nhất.
